Fransız İhtilali, 1789 yılında Fransa’da başlamış ve sadece Fransız tarihini değil, dünya tarihinin seyrini kökten değiştiren bir dönüm noktası olmuştur. Bu ihtilal, yalnızca bir iktidar değişimini değil; mutlak monarşinin yıkılıp halk egemenliğine dayalı bir sistemin kurulmasını, bireysel özgürlüklerin, eşitlik ve adaletin evrensel değerler hâline gelmesini sağlamıştır. Bu yönüyle modern demokrasi anlayışının temel taşlarından biridir.
İhtilalin başlamasının birçok sosyal, ekonomik ve siyasal nedeni vardır. 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Fransa, ekonomik olarak ciddi bir kriz içindeydi. Kraliyet ailesi ve aristokrasi büyük bir lüks içinde yaşarken, köylüler ve şehirli halk ağır vergiler altında eziliyordu. Aynı zamanda sanayi üretimi yavaşlamış, kıtlıklar başlamış ve halkın geçimi neredeyse imkânsız hâle gelmişti.
Bunun yanı sıra Aydınlanma Çağı’nın fikirleri de halk arasında yayılmıştı. Voltaire, Rousseau, Montesquieu gibi filozoflar; eşitlik, özgürlük, halk iradesi, bireysel haklar ve hukukun üstünlüğü gibi kavramları savunuyor, krallık rejimlerine karşı halkı bilinçlendiriyorlardı. Ayrıca Amerika’daki Bağımsızlık Savaşı’nın (1776) başarıya ulaşması da Fransız halkını cesaretlendirmişti.
1789 yılında, Kral XVI. Louis ekonomik krizi çözmek amacıyla uzun süredir toplanmayan Etats-Généraux (Genel Meclis)’u toplantıya çağırdı. Ancak bu toplantı, halkın taleplerinin reddedilmesi ve soyluların ayrıcalıklarını sürdürme isteği nedeniyle bir krize dönüştü. Üçüncü sınıf (köylüler, şehir halkı ve burjuvalar) temsilcileri, kendilerini “Ulusal Meclis” ilan ettiler. Ardından 14 Temmuz 1789’da Paris halkı, kralın mutlak gücünü temsil eden Bastille Hapishanesi’ni bastı. Bu olay, Fransız İhtilali’nin simgesi hâline geldi.
İhtilal sonucunda mutlak monarşi sona erdi, aristokratların ayrıcalıkları kaldırıldı, “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” kabul edildi. Bu bildirge, özgürlük, eşitlik, mülkiyet ve direniş hakkını temel insan hakları olarak tanımladı. Kral XVI. Louis idam edildi, ardından cumhuriyet ilan edildi. Ancak süreç sancılı geçti; jakobenler döneminde giyotinler işledi, radikal uygulamalar yapıldı, Fransa’da siyasi istikrarsızlıklar yaşandı.
Fransız İhtilali’nin etkisi sadece Fransa’yla sınırlı kalmadı. Tüm Avrupa’ya yayıldı ve mutlak monarşilerin sonunu getirdi. Milliyetçilik, laiklik ve vatandaşlık gibi kavramlar güç kazandı. Osmanlı’dan Almanya’ya, Latin Amerika’dan Hindistan’a kadar birçok bölgede halklar uyanmaya başladı. Bu yönüyle Fransız İhtilali, modern çağın siyasi ve toplumsal yapısını şekillendiren en güçlü hareketlerden biri olmuştur.